Кыргызстан жаштары климаттык кризиске каршы күрөшкө кошулду: климаттык кербендин жыйынтыгы

2025-жылдын 1-июлунда Бишкек шаарында өлкө жаштарын климаттык күн тартибин калыптандырууга жигердүү тартууга багытталган «Жаштардын климаттык кербени 2025» демилгесинин жыйынтык иш-чарасы өттү. Форум Кыргызстан тарабынан парник газдарынын чыгындыларын кыскартуу боюнча улуттук милдеттенмелерди (ОНУВ 3.0) кайра карап чыгуу жолундагы маанилүү кадам болду.

Иш-чара гибриддик форматта өтүп, Кыргызстандын бардык аймактарынан келген мамлекеттик органдардын, эл аралык уюмдардын, жарандык коомдун, эксперттердин жана жаштар уюмдарынын өкүлдөрүнөн турган 50дөн ашуун катышуучуну бириктирди. Форум Кыргыз Республикасынын Жаратылыш ресурстары, экология жана техникалык көзөмөл министрлиги жана Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлигинин координациясы менен, ПРООНдун Climate Promise (Климаттык убада) глобалдык демилгеси алкагында Япония өкмөтүнүн техникалык колдоосу аркылуу өткөрүлдү. Партнёрлор — ЮНИСЕФ, ЮНИТАР, UNISON Group жана LCOY Kyrgyzstan.

Климаттык кербен бир нече ай ичинде өлкөнүн жети облусунун баарын камтып, тренингдерди, диалогдорду жана тематикалык сессияларды өткөрдү. Жаш катышуучулар климаттык чакырыктарды талкуулап, климат боюнча билим деңгээлин көтөрүшүп, өз сунуштарын иштеп чыгышты. Бул сунуштар эми Кыргызстандын жаңыланган климаттык саясатынын бир бөлүгү болот. Алар 2030-жылга чейинки Улуттук өнүгүү программасынын максаттарына жетүүгө жана Париж макулдашуусунун алкагындагы эл аралык милдеттенмелерди аткарууга багытталган.

Форумда Жаштардын климаттык кербени жана LCOY Kyrgyzstan 2025 демилгелеринин жыйынтыктары, ошондой эле ОНУВ 3.0га жаштардын сунуштарын кошуу боюнча сунуштар сунушталды. Катышуучулар жаштардын климаттык саясатка катышуусунун ийгиликтүү мисалдарын улуттук жана аймактык деңгээлде талкуулап, кызматташтыкты чыңдоо жолдорун карашты.

Кыргыз Республикасынын Жаратылыш ресурстары, экология жана техникалык көзөмөл министринин биринчи орун басары Кубат Касейинов  өз сөзүндө «Климаттын өзгөрүү  маселеси — бул жөн гана экология маселеси эмес, адилеттүүлүк, муундар аралык тең салмак, экономика туруктуулугу, азык-түлүк жана суу коопсуздугу маселеси. Бул чакырыктарды бирге, бардык муундардын күчүн бириктирүү менен чечишибиз керек. Ошондуктан мен өзгөчө сыймык менен белгилеп кетким келет: Жаштардын климаттык кербени бир жолку акция болбостон, өлкөбүздө туруктуу жана инклюзивдүү климаттык башкаруу системасын түзүүгө багытталган чоң процесстин бир бөлүгү болуп калды», — деди К.Касейинов.

ПРООН жана ЮНИСЕФ жаштардын демилгелерин колдоп, Борбордук Азия аймагындагы жаштардын климаттык аракеттерге жигердүү катышуусуна көмөктөшүүдө — бул улуттук жана аймактык деңгээлдеги конференциялардан тартып, ОНУВ иштеп чыгуу жана климаттык кербендерди уюштурууга чейин. Бул сыяктуу форматтар жаштарга билим, көндүмдөр жана улуттук стратегияларга таасир этүү үчүн практикалык инструменттерди берет. Бул лидерлик потенциалды өнүктүрүүгө, жарандык институттарды чыңдоого жана инклюзивдүү, туруктуу климаттык саясатты калыптандырууга көмөктөшөт.

«Балдар жана жаштар климаттык өзгөрүүлөрдүн алдында эң алсыз абалда болушат — бул алардын күчү же билими жетишпегендиктен эмес, климаттын өзгөрүшүнө өзгөчө сезимтал болгондуктан. Биз алардын үнү угулуп, башкаруучулук чечимдердин негизи болушуна көмөктөшүүгө умтулабыз», — деди ПРООНдун Кыргызстандагы туруктуу өкүлү Александра Соловьева.

«Кыргызстанда 2,4 миллиондон ашык бала жана жаштар кооптуу деңгээлдеги аба булганууга дуушар болууда. Бул климаттын өзгөрүшү алардын саламаттыгына, билим алуусуна жана келечегине түздөн-түз коркунуч жаратып жатканын далилдейт. Ошондуктан ЮНИСЕФ балдар жана жаштар өздөрүнүн жашоосуна түз таасир этүүчү климаттык саясатка таасир этүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болушу үчүн аракет кылууда. Алардын үнү жана артыкчылыктары ОНУВ 3.0да эске алынышы керек. Биз бул процесске алардын катышуусун колдоп жаткандыгыбызга сыймыктанабыз», — деди ЮНИСЕФтин Кыргызстандагы өкүлү Самман Жунг Таппа.

«Дал ушундай демилгелердин аркасында Кыргызстандын жаштары улуттук жана эл аралык деңгээлдеги диалогдордун толук кандуу катышуучусуна айланып жатат. Бирок, бүгүн биз кыйынчылыктарды да көрүп жатабыз: климаттык билим берүүнүн жана STEMдин жетишсиздиги, жаштар демилгелерине туруктуу колдоонун жоктугу. Бул маселелер өлкөнүн аймактарында да айтылды. Алар жаштар тарабынан ОНУВ 3.0 үчүн сунушталган сунуштарга киргизилди. Эми алдыда – бул сунуштарды ишке ашыруу жана эң негизгиси — жаштар менен бирге адилеттүү, туруктуу жана климаттык коопсуз Кыргызстанды куруу турат», — деди UNISON Group уюмунун президенти Нурзат Абдырасулова.

«Климаттын өзгөрүшү — бул келечек тууралуу гипотеза эмес, азыркы учурда Кыргызстандагы бардык аймактардын коопсуздугуна жана социалдык туруктуулугуна таасирин тийгизип жаткан чындык. Жаштар климаттык кербенде жана LCOY Kyrgyzstan 2025 алкагында, өздөрүнүн аялуу аймактардагы жашоо тажрыйбасына таянып, климаттык билимден тартып адаптацияга чейинки чечимдерди сунушташты. Бул сунуштар башка добуштар менен тең укуктуу деңгээлде каралышы керек», — деди LCOY Kyrgyzstan 2025 өкүлү Айдана Шокенова.

«Климаттык кербенге катышуу мен үчүн жөн гана тажрыйба болбостон, үнүм угулган мүмкүнчүлүк болду. Мен чын жүрөктөн ишенем: жаштардын жана балдардын үнү чечим кабыл алуу процессинде башкалар менен тең угулушу керек. Биз жөн гана байкоочу эмеспиз — биз чечимдердин бир бөлүгүбүз жана Кыргызстандын климаттык келечегине кошулууну каалайбыз», — деди Бишкек шаарынын №62 мектебинин 9-классынын окуучусу, Климаттык кербендин катышуучусу Алибек Алишеров.

Бул жыйынтык иш-чара ОНУВ 3.0 (Өз салымдардын жаңыланган улуттук аныктамасы) документин даярдоодо жаштар сунуштарынын эске алынышын камсыздоодо маанилүү баскыч болду. Демилге Кыргызстандын жаштары климат тууралуу гана сүйлөбөстөн, өлкөнүн келечегин аныктаган чечимдерди кабыл алуу процессине да активдүү катышууга даяр экенин көрсөттү.